آموزش دروس سوم دبیرستان و کنکور +المپیاد
تیزهوشان بوشهر.....
آموزش دروس سوم دبیرستان و کنکور +المپیاد
تیزهوشان بوشهر.....فردا می خوانیم....
برای مشاهده به ادامه مطلب بروید.
منابع:oloom20.loxblog.com
olympiadelmi.ir
قرآن درس هفتم:
بزودی...
ریاضی معادله خطی:
.:: معادله های خطی ::.
معادله خط: (Line equation) رابطه ی بین طول (X) و عرض (Y) نقاط واقع بر یک خط را معادله ی آن خط می گویند که به صورت یک تساوی نوشته می شود .
مثال: به خط L توجه کنید . نقاط 
روی این خط قرار دارند .مشاهده می کنیم که طول و عرض این نقاط با هم مساویند . هر نقطه ای که طول و عرض آن مساوی باشد بر خط L قرار می گیرد و هر نقطه ای که روی خط L باشد طول و عرض آن مساوی است.
اگر طول هر نقطه را با X و عرض آن را با Y نشان دهیم ، رابطه Y=X را معادله ی خط (L) می نامیم. این تساوی،رابطه ی بین طول و عرض نقاط را مشخص می کند.
انواع خط:
در هر یک از تصاویر زیر به خط رسم شده توجه کنید .مختصات نقاط داده شده از خط را بیان کنید و معادله ی خط را بنویسید.
تصویر 1:
حل: 
نکته: این نوع خط ها موازی محور طول ها هستند و معادله ی آن ها به صورت Y=b نوشته می شود . (b یک عدد ثابت برای همه ی نقاط می باشد.)
مانند 1=Y=-2 ، y و ........◦
تصویر2:
حل: 
نکته: این نوع خط ها موازی محور عرض ها هستند و معادله ی آن ها به صورت x=a نوشته می شود. (a یک عدد ثابت برای طول همه ی نقاط می باشد.)
مانند 1=X=-2 ، X و ........◦
تصویر3:
حل: 
نکته: این نوع خط از مبدأ مختصات می گذرد و معادله ی آن به صورت Y=mx نوشته می شود.
مانند: 
تصویر 4:
حل: 
نکته: این نوع خط نه موازی محوری است، نه از مبدأ مختصات می گذرد و معادله ی آن به صورت Y=mx+n می با شد. مانند:
دانش آموزان عزیز: انواع دیگری از خط را که به نظرتان می رسد در یک صفحه ی مختصات رسم کنید و در مورد معادله خط مربوط به هر کدام تحقیق کنید.
صورت استاندارد معادله خط:
هر رابطه ی درجه ی اول بین X و Y مانند: 1-Y=2x و 6=3x+Y را معادله ی خط گو یند صورت استاندارد معادله ی خط Y=mx+n می باشد که در آن m و n دو عدد معلوم و مشخص هستند.صورت دیگر معادله ی خط ax+by=c می باشد که در آن c و b و a سه عدد معلوم می باشند که با هم صفر نیستند و آنرا معادله ی خطی یا معادله ی ضمنی می نامند.
رسم خطی که معادله ی آن داده شده است:
برای رسم یک خط راست به ترتیب زیر عمل می کنیم .
الف:مختصات دو نقطه ی دلخواه آن خط را پیدا می کنیم .
ب:جای این دو نقطه را درصفحه ی مختصات مشخص می کنیم .
ج: این دو نقطه را به هم وصل کرده از دو طرف امتداد می دهیم.
مثال:در هر یک از تصاویر زیر معادله ی یک خط داده شده است. نمودار هر یک از خط های داده شده را رسم کنید.
تصویر 1: Y=۲x+۵
حل:ابتدا عدد های مختلفی به x می دهیم و عدد های نظیر آن ها را برای y به دست می آوریم.
تصویر 2: x+۲y=۴
حل:پیشنهاد:در این معادله ،ابتدا به x عدد صفر را می دهیم و جواب نظیر آنرا برای y بدست می آوریم و سپس بر عکس عمل می کنیم ،به yعدد صفر می دهیم و جواب نظیر آنرا برای x بدست می آوریم.
تصویر 3: 
پیشنهاد: در این معادله، ابتدا به X عدد صفر را می دهیم و جواب نظیر آن را برای Y بدست می آوریم و سپس بهX عدد 3 را می دهیم، (مخرج کسر) وجواب نظیر آن را برای Y بدست می آوریم.
تصویر 4: 
حل: این معادله را می توانیم به صورت استاندارد بنویسیم و سپس آن را رسم کنیم:
تصویر 5: y=۳
حل: این معادله نشان می دهد که عرض همه ی نقاط برابر 3 می باشد.
تصویر 6: X=-۲
حل:این معادله نشان می دهد که طول همه ی نقاط برابر 2- می باشد
شیب خط: (gradient of a line)
شیب به معنی سرازیری است (مقابل فراز) و در ریاضیات هر چه زاویه ای که خط با محور افقی می سازد بیشتر باشد ، شیب خط بیشتر است و بر عکس هر چه زاویه ای که خط با محور افقی می سازد کمتر باشد ، شیب خط نیز کمتر است.
در این پارک کدام سرسره شیب بیشتری دارد ؟
در صفحه ی مختصات زیر کدام خط شیب بیشتری دارد؟
با توجه به خط های بالا y=۳x بیشترین شیب را دارد در مقایسه ی ضریب x مشاهده می کنیم که 
می باشد یعنی: هر چه ضریب x بیشتر باشد شیب خط بیشتر است و هر چه ضریب x کمتر باشد شیب خطکمتر است به طور کلی می توان گفت: اگر معادله ی خطی به صورت y=ax+b نوشته شود، عدد a که ضریبx می باشد، شیب خط نام دارد .
عرض از مبدأ: (y-intercept)
فاصله ای که خط از مبدأ گرفته و محور عرض ها را قطع می کند را عرض از مبدأ خط می گویند.
به عبارت دیگر: عرض نقطه بر خورد خط با محور y ها را عرض از مبدأ گویند.
در صفحه ی مختصات زیر محل بر خورد هر خط با محور عرض ها مشخص شده است.
اکنون نقطه های A و B و C را با معادله ی مربوط به هر خط مقایسه کنید.
به طور کلی می توان گفت :عدد b در معادله ی y=ax+b را عرض از مبدأ این خط می نامیم .اگر خط از مبدأمختصات بگذرد عرض از مبدأ آن صفر می شود و معادله ی خط به صورت y=ax در می آید.
1- اگر مختصات یک نقطه در معادله خط صدق کند, آنگاه آن نقطه متعلق به خط می باشد. مثال: آیا نقطه حل: بله نقطه A روی خط واقع است. اگر به جای y و x در معادله خط طول و عرض نقطه را قرار دهیم, به یک رابطه درست می رسیم.
2- دو خط الف) دو خط بر هم منطبق اند, اگر 'b=b' , a=a باشند. ب) دو خط با هم موازی اند, اگر 'b≠b' , a=a . ج) دو خط بر هم عمودند, اگر 1-='a×a
مثال: دو خط y=5x+2 و y=5x+2 برهم منطبق هستند. دو خط y=5x+2 و y=5x-1 باهم موازی هستند. دو خط y=5x+2 و
3- شیب خطی که از دو نقطه ی
مثال:در شکل مقابل شیب خط (d) را حساب کنید.
4- معادله ی خطی که از مبدأ مختصات و نقطه ی
مثال:معادله ی خطی را بنویسید که از مبدأ مختصات و نقطه ی
حل: معادله ی خطی که از مبدأ مختصات می گذرد به صورتy=ax می باشد، و با توجه به نکته ی قبل می توان شیب خط را مشخص کرد.
5- معادله خطی که شیب آن a باشد و از نقطه ی مثال:معادله ی خطی را بنویسید که شیب آن 2 باشد و از نقطه ی
حل:(y-(-۱)=۲(x-۱ y+۱=۲x-۲ y=۲x-۲-۱ y=۲x-۳
6- معادله ی خط محور طول ها به صورتy=0 و معادله خط محور عرض ها به صورت ◦ = x می باشد.
7- اگر در هر معادله ی خط به طول مقدار صفر بدهیم ، انگاه برای عرض مقداری مشخص می شود که «عرض از مبدأخط»می باشد و اگر در یک معادله ی خط به عرض مقدار صفر بدهیم ،آنگاه برای طول مقداری مشخص می شود که «طول از مبدأخط »می باشد. مثال:عرض از مبدأ و طول از مبدأ خط
بنابراین نقاط 8- معادله خطی که طول از مبدأ و عرض از مبدأ آن A و B باشند به صورت زیر است: مثال:با توجه به شکل مقابل به سئوالات داده شده پاسخ دهید. الف)عرض از مبدأ خط ( d ) را بنویسید. ب)طول از مبدأ خط ( d ) را بنویسید. ج)شیب خط ( d ) را مشخص کنید. د)معادله خط ( d ) رابنویسید.
حل: الف) چون خط محور عرض ها را در نقطه ب) چون خط محور طول ها را در نقطه ج) شیب خطی که از دو نقطه B,A عبور می کند, برابر است با:
د) معادله خط (d) برابر است با:
مثال: فاصله نقطه حل: با توجه به رابطه فیثاغورس در مثلث قائم الزاویه
10- فاصله دو نقطه
مثال: فاصله دو نقطه
حل:رابطه ی فیثاغورس
11- اگر معادله خط به صورت Ax+By+c=0 باشد, آنگاه:
مثال: شیب خط, عرض از مبدأ و طول از مبدأ خط 3y+۲x-۳=◦i را بدست آورید. حل:2x + ۳y - ۳ = ◦i => A = ۲ , B = ۳ , C = -۳
12- دو خط A'x + B'y + c' = ◦ , Ax + By + c = ◦i را در نظر می گیریم: الف) اگر ب) اگر ج) اگر AA' + BB' = ◦i باشد, دو خط بر هم عمودند. مثال: مقدار m را چنان تعیین کنید که دو خط زیر بر هم عمود باشند.
حل:
|
را از مبدأ مختصات بدست آورید.
می توان نوشت:
þ تست1 : 
نقطه 
را در نظر بگیرید. مقدار m چقدر باشد تا نقطه A روی خط 5y-۲x+۹=۰ واقع باشد.
- د) 2 | ج) صفر | ب) 1- | الف) 1 |
þ تست2 :
شیب خطی 3- و طول از مبدأ آن 1- است. عرض از مبدأ آن چیست؟
د) 3- | | -ب) 1 | الف) 3+ |
ج)
þ تست3 :
اگر ab > ◦i و ac< ◦i باشد, نمودار معادله ی خط ax + by + c= ◦i به کدام صورت خواهد بود؟
þ تست4 :
روی کدام یک از خطوط زیر هیچ نقطه ای با طول منفی و عرض مثبت وجود ندارد؟
- ۲x+۳y=۶د)2 | -۳x+۲y=۶ج)2 | ۳x+۲y=۶ب)2 | الف) 3x-۲y=۶ |
þ تست5 :
در شکل مقابل معادله خط d به صورت y=-x+۳ است و شعاع دایره برابر
می باشد. مساحت قسمت هاشور خورده را حساب کنید.
د) 94/2 | ج) 93/2 | ب) 92/2 | الف) 91/2 |
þ تست6 :
دو خط به معادله های 
با هم موازی اند, مقدار m کدام گزینه است؟
د) m= -۳ | ج) m= ۳ | ب) m=+۴ | الف) m=-۴ |
þ تست7 :
معادله خطی که بر خط y=۳x-۱ عمود است و از نقطه 
می گذرد, کدام است؟
| ج) | ب) y=-۳x+۵ | الف) y=۳x+۴ |
د)
þتست 8 :
اگر خط ۱4=ا۴y+ا۳x نیمساز ناحیه اول را در نقطه M قطع کند, فاصله مبدأ مختصات تا نقطهM چقدر است؟
| ج) 8 | | الف) |
þتست 9 :
نمودار خط d به معادله ی y = ax + b به ازای چه مقادیری از a و b به شکل زیر خواهد شد؟
a>◦ , b<◦ب)2 | a>◦ ,b>◦الف)2 |
a<◦ , b<◦د)2 | a<◦ , b>◦ج)2 |
þتست 10 :
معادله خطی که از مبدأ مختصات و نقطه 
بگذرد کدام است؟
د) y=-۲x | |
| الف) y = ۵x |
þتست 11 :
معادله خطی که از دو نقطه 
و 
می گذرد, کدام است؟
د)5y=x+۱۴ | ۵y=-x+۱۴ج)2 | y=-۵x+۱۴ب)2 | الف) y=۵x+۱۴ |
فیزیک(الکتریسیته یا کهربا):
بار الکتریکی
انسان از زمانهای دور با پدیده هایی مشابه آنچه شما دیدید آشنا بوده است. بررسی این پدیده ها برای درک علت آنها باعث پیشرفت دانش و فناوری بسیار گسترده ای در این زمینه شده است. به این مبحث از دانش، الکتریسیته گفته می شود. واژه الکتریسیته از نام یونانی «الکترون» به معنای «کهربا» گرفته شده است. برای بررسی الکتریسیته، ابتدا باید با کمیتی به نام «بار الکتریکی» آشنا شویم.
وقتی میله ای پلاستیکی را با پارچه پشمی مالش می دهیم، به علت مالش میله به پارچه، در میله تغییری ایجاد می شود و میله خاصیت جدیدی را پیدا می کند. از این رو تکه های کوچک کاغذ را جذب می کند. در این صورت می گوییم میله دارای بار الکتریکی شده است. در واقع مالش سبب ایجاد بار الکتریکی در اجسام می شود. نیرویی که اجسام دارای بار به یکدیگر وارد می کنند، نیروی الکتریکی می نامیم. بررسی و تحلیل مشاهدات بالا دو واقعیت مهم را نشان می دهد.
الف) نیروی الکتریکی موجود بین جسم هایی که دارای بارالکتریکی هستند، گاهی ربایشی و گاهی رانشی است.
ب) دو نوع بار الکتریکی وجود دارد. فرانکلین فیزیکدان آمریکایی برای تشخیص بارهای الکتریکی از یکدیگر آن ها را نامگذاری کرد: او بار الکتریکی روی لاستیک و بادکنک (یا بارهای مشابه) را بار الکتریکی منفی و بار الکتریکی روی شیشه، پارچه پشمی و (بارهای مشابه آن) را بار الکتریکی مثبت نامید. دو قاعده ی اساسی الکتریسیته درباره نیروهایی که دو جسم باردار به یکدیگر وارد می کنند.
1- دو جسم که بار الکتریکی همنام دارند(هر دو منفی، یا هردو مثبت) بر یکدیگر نیروی رانشی وارد می کنند.
2- دو جسم که بار الکتریکی غیر همنام (یکی منفی و دیگری مثبت) دارند، بر یک دیگر نیروی ربایشی وارد می کنند. می دانیم که همه مواد از اتم ساخته شده اند، هر اتم از تعدادی پروتون (p) و نوترون (n) که هسته ی آن را می سازند و تعدادی الکترون (e) که به دور هسته در حال چرخش هستند، ساخته شده است.
بار الکتریکی مثبت به پروتون ها و بار الکتریکی منفی به الکترون ها و بار صفر به نوترون ها نسبت داده می شود. مقدار بار الکتریکی پروتون و الکترون یکسان است. بار الکتریکی الکترون و پروتون که کوچکترین بارالکتریکی به شمار می آید بار پایه نامیده می شود و با نماد e نمایش داده می شود. یکای اندازه گیری بارالکتریکی کولن (c) نام دارد و مقدار آن برابر است با: e = ۱/۶ x ۱۰-۱۹ C بار الکترون با e- و بار پروتون با e+ نشان داده می شود.
در یک اتم در حالت عادی پروتون ها همیشه با تعداد الکترون ها برابر است،در نتیجه، چون اتم در حالت عادی دارای دو نوع بار الکتریکی مثبت و منفی به مقدار مساوی است، اتم از نظر بارالکتریکی خنثی است. اتم چگونه دارای بار الکتریکی می شود: الف) اگر از اتم، الکترونی جدا شود، چون تعداد پروتون های آن از تعداد الکترونهایش بیش تر می شود. دارای بار الکتریکی مثبت می شود. ب) اگر تعدادی الکترون به یک اتم افزوده شود، چون تعداد الکترونهای آن از تعداد پروتون هایش بیش تر می شود. دارای بارالکتریکی منفی می شود. نکته: اگر جسمی بر اثر دادن یا گرفتن الکترون، بار الکتریکی پیدا کند می توان نوشت: q=n.e q = بارالکتریکی بر حسب کولن n= تعداد الکترونهای مبادله شده e= باریک الکترون مثال: برای آنکه در جسمی خنثی بار الکتریکی 4/6 میکروکولن ( 6-10 × 4/6 کولن ) ایجاد شود، چه تعداد الکترون باید از آن گرفته شود؟ q = ۶/۴ x ۱۰-۶ C e = ۱/۶ x ۱۰-۱۹ C n = ? تعداد الکترونهایی که باید از اتم گرفته شود.
توجه: باردار شدن اتم ها فقط از طریق انتقال الکترون انجام می شود و پروتون ها در این کار نقشی ندارند، زیرا پروتون ها ذرات سنگینی هستند که با نیروی بسیار زیادی در هسته ی اتم نگه داشته شده اند و نمی توان آن ها را به راحتی الکترون از اتم جدا کرد. پایستگی بار الکتریکی: می دانیم که برای باردارکردن یک جسم باید تعدادی الکترون به آن بدهیم و یا از آن بگیریم. در این مبادله ی الکترون ها، هیچ گاه الکترونی تولید نمی شود و یا از بین نمی رود بلکه الکترون ها تنها از جسمی به جسم دیگر منتقل می شوند. لذا با توجه به اینکه الکترون دارای مقدار معینی بار الکتریکی است، می توان گفت: "بار الکتریکی به وجود نمی آید و از بین نمی رود، بلکه از جسمی به جسم دیگر منتقل می شود." این اصل "پایستگی بار الکتریکی" نامیده می شود. مواد جامد را بر اساس رسانای الکتریکی آن به سه گروه رسانا، نیمه رسانا و نارسانا تقسیم بندی می کنند.
1- در بعضی از مواد جامد الکترونهای آخرین لایه هر اتم (الکترونهای آزاد) می توانند به آسانی با گرفتن اندکی انرژی از اتم خود جدا شده و در داخل ماده جامد آزادانه جابه جا شوند. جابه جایی الکترون موجب رسانش الکتریکی ماده می شود. این گونه مواد را رسانای الکتریکی می نامیم. جسم هایی مانند مس و سایر فلزات که به علت داشتن الکترون آزاد، بار الکتریکی درون آن ها شارش می کند رسانا می نامند.
2- در مواد جامد دیگر، الکترون ها برای رها شدن از اتم یا مولکول خود، انرژی زیادی لازم دارند و چون معمولا این انرژی را به دست نمی آورند نمی توانند آزادانه جابه جا شوند، این گونه مواد را نارسانای الکتریکی (عایق یا دی الکتریک) می نامند. جسم هایی مانند میله پلاستیکی و شیشه ای که الکترون ها نمی توانند در آن ها آزادانه حرکت کند و در نتیجه بار الکتریکی را از خود عبور نمی دهند، نارسانا می نامند.
3- دسته دیگری از مواد وجود دارند که در آن ها مقدار کمی الکترون به دلیل ارتعاش های گرمایی یا عوامل دیگر، انرژی لازم برای رها شدن را به دست می آورند و در رسانش الکتریکی شرکت می کنند. این مواد را نیمه رسانا می نامیم. سیلیسیوم وژرمانیوم از این گروه مواد هستند. از نیم رسانا در ساختمان دیود، ترانزیستور و مدارهای الکتریکی استفاده می شود. نکته: وقتی به یک جسم نارسانا بار التریکی داده می شود، بار در محل داده شده بـه جـسـم باقی می ماند و در جسم جابه جا نمی شود ولی وقتی به جسم رسانا بارالکتریکی داده می شود آن بارالکتریکی در محل داده شده ساکن نمی ماند و در سطح خارجی جسم توزیع می شود. در یک جسم رسانای باردار در مکان های برجسته و تیز, تجمع بار بیش تر از سایر نقاط است. الکتروسکوپ، آشکار ساز الکتریکی: الکتروسکوپ وسیله ای است دارای یک ورقه ی طلا یا آلومینیوم که روی یک تیغه فلزی قرار دارد. تیغه فلزی به یک کلاهک رسانا متصل شده است که مجموع کلاهک، تیغه ی فلزی و ورق طلا در یک قاب عایق دارد. الکتروسکوپ در موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
1- آیا جسم دارای بار الکتریکی است؟
2- جسم چه نوع باری دارد؟
3-جسم رساناست یا نارسانا؟
1) تشخیص وجود بار در اجسام به وسیله الکتروسکوپ جسم را به آرامی به کلاهک الکتروسکوپ بدون باری نزدیک می کنیم و نزدیک کلاهک نگاه می داریم. اگر جسم دارای بار الکتریکی باشد،با نزدیک کردن آن الکترونهای آزاد الکتروسکوپ تحت تاثیر نیروهای رانش و ربایش آن جابه جا شده و ورقه ها بارهای همنام پیدا می کنند و از هم جدا می شوند. در صورتیکه جسم بدون بار الکتریکی باشد در ورقه ها هیچ تغییری مشاهده نمی شود.
2) تعیین نوع بارالکتریکی جسم اگر الکتروسکوپ دارای بارالکتریکی باشد، وقتی میله ای با بارالکتریکی غیر هم نام به کلاهک الکتروسکوپ نزدیک کنیم، زاویه دو ورقه طلا کم می شود و اگر میله ای با بار الکتریکی هم نام به کلاهک الکتروسکوپ نزدیک کنیم، زاویه دو ورق طلا زیاد می شود.
3)جسم رساناست یا نارسانا برای آنکه تعیین کنیم جسم رساناست یا نارسانا، هرگاه آن را به کلاهک الکتروسکوپ باردار تماس دهیم، اگر جسم رسانا باشد، قسمتی از بارهای الکتریکی الکتروسکوپ به جسم منتقل شده و فاصله، دو ورقه طلا از هم کم می شود و اگر جسم نارسانا باشد، بارالکتریکی به جسم منتقل نشده و فاصله ی ورقه ها از هم تغییری نمی کند. ایجاد باردر الکتروسکوپ:
1- ایجاد بار توسط تماس: وقتی میله ای باردار را به کلاهک الکتروسکوپ تماس می دهیم، قسمتی از بارهای الکتریکی به کلاهک دستگاه منتقل می شود. در این صورت الکتروسکوپ دارای بارالکتریکی می گردد و بارهای الکتریکی در آن پخش می شود و ورقه های طلا دارای بارهای الکتریکی هم نام شده و یکدیگر را دفع می کنند و از هم دور می شوند.
2- ایجاد بار توسط القاء: اجسام رسانا در اثر مالش باردار می شوند اما بار آن ها به راحتی می تواند به دست ما انتقال یابد و در آن ها باقی نمی ماند. معمولا در اجسام رسانا از روش القا استفاده می شود. در این روش یک جسم رسانا را بدون تماس با آن باردار می کنیم. باردار کردن دو کره رسانا از طریق القاء: مراحل باردار کردن یک کره رسانا از طریق القا:
الف) با نزدیک میله پلاستیکی باردار الکترونهای آزاد کره به سمت راست حرکت کرده و در سمت چپ کره بار مثبت به وجود می آید.
ب) با تماس کره به زمین، الکترونهای آزاد از کره به زمین جاری می شوند و بارهای مثبت به دلیل جاذبه بارهای منفی میله پلاستیکی جابه جا نمی شوند.
پ) تماس کره با زمین قطع می شود(در مجاورت میله باردار)
ت) با دور کردن میله پلاستیکی از کره بارهای مثبت در سطح کره پخش می شوند. مراحل باردار کردن الکتروسکوپ به روش القاء: آذرخش (صاعقه)، برقگیر: ابرها به علت مالش به هوا یا کوه های بلند و یا القای الکتریکی، دارای بارمثبت و یا منفی می شوند. در بیش تر موارد، قسمت رو به پایین ابر (نزدیک زمین) دارای بارمنفی و قسمت بالای آن دارای بار مثبت می شود، اگر دو ابر چنان به هم نزدیک شوند که قسمت هایی از آن ها که دارای بارهای ناهمنام است، مجاور هم قرار گیرند، امکان دارد تخلیه الکتریکی بین دو ابر صورت گیرد، که معمولا با جرقه های بزرگ تولید گرما و صدا همراه است. این عمل را تخلیه الکتریکی می نامند. به تخلیه ی الکتریکی بین ابروزمین «آذرخش یا صاعقه» گفته می شود.
برق گیر یا رسانای آذرخش آذرخش پدیده ی بسیار خطرناکی است. زیرا در اثر شارش ناگهانی و بسیار عظیم بارالکتریکی انرژی زیادی را آزاد می کند. این پدیده می تواند به ساختمان ها و ... خسارت های جدی وارد سازد. برای حفاظت ساختمان ها در برابر آذرخش، از وسیله ای به نام برق گیر استفاده می کنند. برق گیر کابل ضخیمی با نوک تیز است. قسمت نوک تیز برق گیر را در بالاترین نقطه ی ساختمان نصب می کنند و انتهای کابل آن را در اعماق مربوط به زمین قرار می دهند، تیزی نوک کابل سبب می شود که در صورت به وجود آمدن آذرخش، خسارتی به ساختمان وارد نشود.
رسوب دهنده ی الکتریکی دودهای سیاه غلیظ و گرد و غباری که از دودکش کارخانه ها بالا می روند را می توان توسط رسوب دهنده ی الکتریکی از هوا جدا کرد و مانع ورود آن ها به هوا شد. رسوب دهنده ی الکتریکی از توری فلزی نازکی با بارالکتریکی مثبت و دو تیغه فلزی که به زمین متصل هستند تشکیل شده است. ذرات دود و گرد و غبار به هنگام عبور از میان توری فلزی دارای بار مثبت می شوند. ذره های دودباردار شده، از توری رانده می شوند وروی تیغه ها رسوب می کنند.به این ترتیب از هوا جدا می گردند، تیغه ها را گاه گاه بازدن ضربه می تکانند تا دوباره آماده ی کار شوند.
زیست شناسی(تولید مثل):
همه ی جاندارانی که پیرامون ما هستند یا تک سلولی و یا پر سلولی هستند هر یک از این جانداران توانایی دارند که هم نوع خود را به وجود آورند. به عبارت دیگر تولید مثل کنند.
اهمیت تولید مثل:
همه ی موجودات زنده برای بقای خود فعالیت هایی مانند: تنفس کردن، رشد کردن، .... انجام می دهند. اما یکی از مهمترین کارهای موجودات زنده فعالیت در جهت بقای نسل خود است. اگر جانداری نتواند فعالیت غیر تولید مثل انجام دهد از بین می رود اما اگر این گونه از جانداران نتواند فعالیت تولید مثل انجام دهد نسل جاندار منقرض خواهد شد. بقای نسل در جاندار به عوامل ارثی محیطی جاندار مربوط می شود.
توانایی مقاومت یک جاندار در برابر بیماری ها، شکار شدن، عوامل محیطی، آب و هوا، تغییرات دما، بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتشفشان از جمله عوامل محیطی و ارثی هستند.
تولید مثل غیر جنسی:
در تولید مثل غیر جنسی جاندار به مرحله ای از رشد خود که می رسد می تواند تکثیر شود و افراد جدیدی را به وجود آورد. بسیاری از جانداران ساده که ساختمان بدنی ساده ای دارند و برخی گیاهان به این روش زیاد می شوند مانند: باکتریها، تک سلولی ها، برخی گیاهان و جانداران.
در روش تولید مثل غیر جنسی همه ی جانداران تکثیر یافته یک گونه و کاملا مانند هم بوده و خصوصیات ساختمانی و حیاتی یکسانی دارند. در این جانداران اگر شرایط محیطی تغییر کند و این شرایط برای جاندار مضر باشد همه ی نسل آنها از بین می رود.
دونیم شدن:
در این روش یک جاندار مانند: آسیب تقسیم می شود و به جاندار که از نظر اندازه تقریبا ساده است تبدیل می شود.
جوانه زدن:
بعضی از جانداران مانند هیدر به این روش زیاد می شوند در این روش برآمدگی کوچکی در بدن جاندار ایجاد می شود و کم کم به جانداری مستقل تبدیل شده و ممکن است از بدن جاندار اولیه جدا شود یا همچنان متصل باقی بماند مانند: هیدر آب شیرین و مخمرنان.
قطعه قطعه شدن:
در این روش بدن جاندار به چندین قطعه تقسیم می شود پس بعضی، یا همه ی آنها به جاندار بالغ تبدیل می شود مثلا جلبک اسپیروژیر با این روش زیاد می شود. این گیاهان نیز با روش تولید مثل غیرجنسی زیاد می شوند.
تولید مثل رویشی در گیاهان به دو طریق طبیعی و مصنوعی صورت می گیرد.
ساقه زیر زمینی:
بعضی از گیاهان با ساقه زیر زمینی زیاد می شوند،ساقه های زیر زمینی کلروفیل ندارند و دارای برگ های قهوه ای فلس مانند دارند.
ریزم:
ریزم تقریبا به صورت افقی در خاک رشد می کند در انتهای این ساقه ها جوانه انتهای وجود دارد، مانند مهد سلیمان.
غده:
غده به منزله ی انتهای ساقه است که دارای اندوخته غذایی است مانند سیب زمینی.
پیاز:
در پیاز تعدادی برگ بدون سبزینه وجود دارد که اطراف جوانه قرار دارد. (مانند پیاز خوراکی) سنبل.
بنه:
بنه نسبت به پیاز ساقه بزرگ تری دارد اما فاقد فلس های متعدد است، مانند: زعفران و گلایل.
هاگزایی:
در این روش تولید مثل هاگ به وجود می آید هاگ یک سلول ویژه است که توسط جاندار اولیه تولید می شود. و به تنهایی و به طور مستقیم جاندار به وجود می آورد. مثلا در کپک نان هاگ ها در اندام هایی به نام هاگدان تولید می شود. پس از رسیدن هاگ در هاگدان، هاگدان پاره می شود و هاگ ها همراه باد و آب به نقاط مختلف می روند.
تولید مثل جنسی:
در این روش تولید مثل باید دو نوع سلول جنسی نر و ماده وجود داشته باشد این سلول ها با هم ترکیب شده و اولین سلول جاندار جدید که سلول تخم نام دارد به وجود می آید.
بنابر این در روش تولید مثل جنسی گامت نر (سلول جنسی نر) و گامت ماده (سلول جنسی ماده) در اندام های تولید مثل نر و ماده تولید می شود و از ترکیب آنها سلول تخم به وجود آید. به ترکیب شدن سلول نر و ماده لقاح می گویند.
تولید مثل جنسی در گیاهان گل دار:
بیشتر گیاهان با کاشتن دانه زیاد می شوند و دانه ها توسط گل ها تشکیل می شوند.
گل اندام تولید مثلی در گیاهان گل دار است در گیاهان پیدایش گل موجب آغاز دوره ی جدید (تولید مثل جنسی گیاه) است. نقش گل، تشکیل گامت ها و فراهم کردن شرایط ترکیب آنها با یکدیگر است.
بعضی از گل ها ممکن است یک یا چند بخش دانه داشته باشند که به آنها گل ناقص می گویند.
هنگامی که دانه گرده در درون بساک پرچم کامل می شود کیسه بساک پاره شده و دانه ها پراکنده می شوند و توسط عوامل مختلف مانند باد، حشرات و ... پراکنده می شوند.
به قرار گرفتن دانه گرده گل بر روی کلاله مادگی گردافشانی می گویند. که به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد.
چنانچه دانه گرده ی یک گل روی کلاله مادگی همان گل بیافتد گردافشانی را مستقیم و چنانچه دانه گرده ای روی کلاله مادگی گل دیگر از همان نوع قرار گیرد گرده افشانی را غیر مستقیم می گویند.
در درون دانه گرده دو نوع هسته رویشی و زایشی وجود دارد از تقسیم شدن هسته زایی سلول جنسی نر (گامت نر) به وجود می آید. گامت نر با گامت ماده موجود در تخمدان ترکیب می شود و سلول تخم به وجود می آید. سلول تخم درون تخمک قرار دارد تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوه می شود.
بنابر این میوه تخمدان رشد کرده و رسیده ی گل است که ممکن است قسمت های دیگر گل را نیز به همراه داشته باشد. میوه موجب حفاظت از دانه و موجب پراکندگی و زمانبندی لازم برای رویش دانه می شود.
تولید مثل جنسی در جانوران:
در جانداران نیز مانند گیاهان سلول جنسی نر (اسپرم) در اندام تولید مثلی نر (بیضه) و سلول جنسی ماده تخمک در اندام تولید مثلی ماده به وجود می آید. در همه ی مهره داران و بعضی از بی مهره ها اندام تولید مثلی نر و ماده در دو جاندار جدا از هم وجود دارد اما مانند اسفنج ها، مرجان ها، بعضی کرم ها، نرم تنان.
در بعضی از جانداران ساده تر:
روش تولید مثل جنسی در جانداران متفاوت است اما دو ویژگی مشترک در این روش ها وجود دارد.
الف) ایجاد امکان لقاح: (کامت نر و ماده باید با هم برخورد کنند و ترکیب شوند و سلول تخم به وجود آید.)
ب) ایجاد امکان رشد تخم تا ایجاد نوزاد:
جنین بعضی از جانداران در داخل رحم (شکم) پرورش می یابند و از طریق اندامی به نام جفت با خون مادر ارتباط غذایی دارند و مواد لازم را از خون مادر می گیرند و مواد زاید را به خون مادر می ریزند در این گونه جانداران بهترین شرایط برای رشد جنین فراهم است.
در جانداران تخم گذار اندوخته غذایی در تخم وجود دارد و حفاظت از تخم در جانداران, بسته به نوع جاندار متفاوت است بعضی مثل پرندگان بر روی تخم ها می خوابند و برخی مثل خزنده ها (لاک پشت) تخم های خود را مخفی می کنند.
تولید مثل در انسان:
تولید مثل در انسان نیز مانند سایر پستانداران با تشکیل سلول جنینی نر (اسپرم) بیضه و سلول جنسی ماده یا تخمک در تخمدان و ترکیب هسته های آنها با یکدیگر و ایجاد سلول تخم صورت می گیرد.
غدد جنسی در مردان بیضه و در زنان تخمدان نام دارد.
وظایف غدد جنسی تولید گامت و هورمون های جنسی است.
بیضه:
بیضه ها شامل یک جفت غده هستند که در زیر شکم و درون کیسه بیضه قرار دارند این غدد شامل لوله های نازک و پرپیچ و خمی هستند که به لوله های اسپرم ساز موسومند. این لوله ها عمل اسپرم سازی از دوران بلوغ شروع می کنند و تا پایان عمر ادامه می دهند.
تخمدان:
تخمدان ها شامل دو عدد غده ی بیضی شکل است که در دو طرف داخل شکم، در پایین و جلوی روده ها قرار دارند تخمدان ها,تخمک سازی را ازدوران بلوغ شروع کرده و تا حدود 30 الی 40 سالگی ادامه می دهند.
معمولا هر ماه یک تخمک نارس فعال می شود و به یک تخمک کامل تبدیل می شود این سلول به و سیله ی لوله های فالوب به دورن رحم انتقال می یابد و چنانچه با سلول نر یا اسپرم ترکیب شود به سلول تخم تبدیل می شود تخم با تقسیمات خود جنین را به وجود می آورد که از طریق جفت با خون مادر ارتباط غذایی پیدا می کنند.
سؤالات فصل 13
برای هر عبارت گزینه مناسب را انتخاب کنید.
الف) سلول جنسی ماده | |
ب) از ترکیب گامت نر و ماده ایجاد می شود | |
ج) مراحل اولیه رشد سلول تخم | |
د) این جاندار هم گامت نر و هم گامت ماده تولید می کند | |
ه) جنین این جاندار با خون مادر ارتباط غذایی دارد |
2- عبارات صحیح و عبارات غلط را مشخص کنید.
صحیح غلط
الف) تولید مثل رویشی برای بقای نسل جاندار است. |
|
ب) روش تولید مثل جنسی در جانوران موجب تنوع در جمعیت آنان می شود. |
|
ج) جوانه بخشی از جاندار است که وظیفه ی اختصاصی آن تولید مثل است. |
|
د) در اندام تولید مثلی گامت ها به وجود می آیند. |
|
ه) از رشد سلول تخم در گیاه , گیاهک به وجود می آید. | |
و) دندریت ها و آکسون ها زواید سیتوپلاسمی نورون هستند که می توانند بلند یا کوتاه باشند. |
گزینه درست را انتخاب کنید
1- کدام جاندار به روش دو نیم شدن زیاد می شود؟
| الف) مخمر | |
| ب) کپک نان | |
| ج) باکتری | |
| د) خزه |
2- مخمر ها به چه روشی تکثیر می شوند ؟
| الف) جوانه زدن | |
| ب) تقسیم شدن | |
| ج) هاگ زایی | |
| د) قطعه قطعه شدن |
3- در کدام روش تولید مثل , علاوه بر افزایش تعداد جاندار , تنوع در جمعیت جانداران جدید به وجود می آید؟
| الف) تقسیم شدن | |
| ب) هاگ زایی | |
| ج) قطعه قطعه شدن | |
| د) تولید دانه |
4- گل کدام گیاه نر – ماده است ؟
| الف) ذرت | |
| ب) بیدمشک | |
| ج) نخل | |
| د) بادام |
5- کدام جاندار اغلب به طریقه ی رویشی تولید مثل می کند ؟
| الف) کپک نان | |
| ب) کرم خاکی | |
| ج) پیاز خوراکی | |
| د) سرخس |
6- در درون کدامیک گامت نر وجود دارد؟
| الف) خامه | |
| ب) کلاله | |
| ج) دانه ی گرده | |
| د) تخمدان |
